Sandık Sonrası Sanat Marketi: ABD ve Birleşik Krallık’ta Koleksiyoner Eğilimleri

Yaz aylarında gerçekleşen İngiltere başbakanlık seçimi ve 5 Kasım'daki ABD başkanlık seçimlerinin küresel piyasalardaki etkileri, özellikle vergi ve ithalat tarifeleri anlamında devam ediyor. İngiltere'deki İşçi Partisi Maliye Bakanı Rachel Reeves’in, Başbakan Keir Starmer’a sunduğu bütçe ve sonrasında gelen vergi yükümlülükleri; bunun dışında Amerikan başkanının 2025 Ocak ayında alacağı yeni koltuğuyla beraber oluşturacağı politikalar, birçok sektörde olduğu gibi çağdaş sanat koleksiyonerliğinde ve sanat marketinde aslında birçok soruyu beraberinde etiriyor.

Orta Doğu'daki kriz, Avrupa'daki bitmeyen savaş ve küresel enflasyon mücadelesi devam ederken, Kara Avrupa'sında arka arkaya yapılan seçimler gündemi meşgul etmekte. Genel seçimler sonucunda, böyle bir atmosferde sanat piyasasını etkileyebilecek prosedürler ve regülasyonlar neler olacak? Ülkelerin korumacı politikaları sürerse sanat koleksiyonculuğu, yatırımlar ve ticaret nasıl bir dönüşüm geçirecek? Bu tartışmalı sorular, önümüzdeki ayların en güncel konularından olacağa benziyor.

19 Yıl Sonra İşçi Partili Bir Hükümet

İngiltere'nin yeni İşçi Partisi Hükümeti'nin Ekim sonunda açıkladığı, son 30 yılın en büyük bütçe artışı, sermaye kazancı vergisi (Capital Gains Tax) ve miras vergisindeki (Inheritance Tax) artışlarla dikkat çekti. Ayrıca ülkede yaşayan yabancılara (non-doms) sunulan ayrıcalıkların 2025 itibarıyla kademeli olarak kaldırılacak olması, varlıklı bireyler ve sanat koleksiyoncuları için kritik bir dönüm noktası oldu. Her ne kadar sağlık, eğitim ve adalet sistemi harcamaları için bu kararların değeri İngiltere halkı için önemli olsa da, varlıklı koleksiyonerlerin sanat marketindeki karar verme mekanizmasında bu vergilerin önemi çok büyük olacak. Maliye Bakanı'nın bu kararları sonrası, varlıklı bireylerin son iki ay içinde İngiltere borsasından çekilerek güvenli limanlara ve yeni regülasyonlardan uzak yatırım araçlarına dönmesi bu değişimin etkisini gözler önüne seriyor. Yıllık milyar dolarlık hacme sahip sanat piyasasında da benzer bir eğilim gözlemlenmekte; koleksiyonerler, yeni vergiler ve regülasyonların gölgesinde yatırımlarını yeniden şekillendirme arayışında.

Trump'un Dönüşü

Seçim Zaferi Sonrası Melanie ve Donald Trump. © Business Live 2024.

Amerika'daki durum ise İngiltere'den oldukça farklı bir tablo çiziyor.  Trump'ın ekonomik vaatleri arasında, varlıklı bireyler için vergi indirimleri öne çıkarken, ithal ürünlerde gümrük vergilerinin artırılması dikkatleri üzerine çekmekte. Eğer başkan, istediklerini Kongre’den ve Senato'dan geçirebilirse, aslında neden olacağı süreç Amerikalı koleksiyonerlerin Amerika dışından satın alacakları sanat eserlerinin ülkeye girişini bir ölçüde zorlaştırmak veya pahalılaştırmak. Ama bunun dışında, vergi indirimi ile beraber koleksiyonerlerin kendi varlıklarını ülkeye geri dönmesini teşvik edeceği bir süreç de olası gözüküyor. Her ne kadar yeni vergi düzenlemelerinin detayları bilinmese de bu tutum, Trump’ın şu ana kadarki korumacı söylemleri içinde önemli bir ahenk sağlamakta. Dünyanın önemli sanat koleksiyonlarına ev sahipliği yapan New York piyasası için Trump’un 20 Ocak sonrası atacağı adımlar, koleksiyonerlerin alım satım davranışlarında belirleyici bir rol oynayacak.

Sanat Piyasası'nın Fiyatlaması

Sotheby’s Kasım Müzayedeleri. © Art Newspaper 2024.

Amerika ve İngiltere'de yaşanan hükümet değişiklikleri ile vergilerde yapılan veya planlanan düzenlemeler, piyasanın Kasım ayında New York ve Londra'da düzenlenen sanat müzayedelerinde nasıl fiyatlandığını gözler önüne serdi. Her iki ülkenin parasal genişlemeye başlamasına rağmen, pandemide yükselişe geçen ancak son iki yıldır düşüş trendinde olan sanat piyasası, önceki yılların gölgesinde kalmaya devam ediyor. FED, Bank of England ve European Central Bank’in faiz indirimleri her ne kadar sanat koleksiyonerleri için kredi maliyeti, likidite ve ekonomik canlanma açısından olumlu adımlar olarak görülse de, küresel ölçekte varlıklı insanların sanat piyasasına yatırım yapma isteği hâlâ beklenenin gerisinde seyretmekte.

Her ne kadar Amerika ve İngiltere'de seçimler sona ermiş ve faiz oranları düşme eğiliminde olsa da, Orta Doğu ve Avrupa'daki savaşlar ile Almanya ve Fransa'da koalisyon hükümetlerinin kurulamaması, sanat başkentlerinde belirsizliğin hızla devam etmesine neden oluyor. Piyasadaki bu güvensizlik, koleksiyonerlerin Kasım müzayedeleri dışında, Miami'de gerçekleştirilen Art Basel Fuarındaki temkinli davranışlarıyla ve fuarların genelinde görülen VIP misafir azalış trendi ile açıkça hissedildi. Aynı zamanda Sotheby's'in işten çıkarmaların sürdüğüne yönelik açıklaması da “Art Business” dünyasındaki dalgalı durumu kanıtlarcasına gazete manşetlerine taşındı.

Kesinleşmeyen Bir Market Devri

Art Basel Miami. © Art Basel 2024.

Önümüzdeki aylarda sanat piyasasındaki alımların ve yatırımların yönünü tahmin edebilmek için, risk faktörlerinin somutlaşması, belirsizliklerin azalması ve siyasi ile ekonomik güven ortamının sağlanması kritik rol oynayacak. Amerika ve Kara Avrupası'ndaki politik krizlerin çözümü, savaşların akıbeti ve faiz oranlarının düşüş hızı belirleyici diğer kritik faktörler olarak gözükmekte. Ancak o zamana kadar, koleksiyonerler için sanat piyasasında sisli bir hava hâkim görünüyor. Böylesi durumlarda sanat eserlerinin değeri görece istikrarlı olsa da, mevcut piyasa koşullarında güçlü koleksiyoner desteğinin oluşması, yüksek hacimli satışların ve mantıklı değerlemelerin olması olası gözükmemekte. Görünen o ki güven ortamı sağlanana kadar koleksiyoncular beklemeyi tercih edecek ve sanat piyasasında belirsizliğin gölgesi; kesinleşmeyen bir market devri hissedilmeye devam edecek.

Cenk Üsel

Sanat Marketi Profesyoneli